معرفی کاروانسرای قاجاری خرم بید
کاروانسرا ها یکی از شاهکار های معماری ایران باستان به شمار می روند که هم از لحاظ کاربری و هم از لحاظ معماری حائز اهمیت هستند. شاید بتوان گفت ایران اولین کشوری بود که شروع به ساخت این سازه ها کرد و این بناها را از ابتکارات ایرانیان باستان دانست. در زمان هخامنشیان اولین کاروانسرا ها بنا شدند ولی به صورت امروزی نبودند و تنها برای کار های دولتی مورد استفاده قرار می گرفتند به مرور و با گذشت زمان این بنا ها به صورتی که ما امروزه می بینیم در آمدند. اوج هنر معماری این بنا در دوران صفویان بود که از آن دوران کاروانسرا های بسیاری باقی مانده است. یکی از کاروانسرا هایی که از دوران قاجار در شهرستان خرم بید استان فارس به یادگار مانده است، کاروانسرای قاجاری خرم بید نام دارد. این کاروانسرا در شهر صفا شهر، مرکز شهرستان خرم بید، قرار دارد و دارای معماری بی نظیر و بسیار زیبایی است. این بنا به سبب معماری زیبا و جذابش در سال ۱۳۸۰ در لیست آثار تاریخی ملی ایران ثبت شد.
معماری کاروانسرای قاجاری خرم بید
کاروانسرا های ایران از جمله سازه هایی هستند که از معماری اصیل ایرانی برخوردارند و بسیاری از ریزه کاری این نوع معماری را در خود نهفته دارند. این بنا ها بر اساس نوع اقلیمی که در آن قرار دارند از شیوه ای خاص برای ساخت بهره برده اند و طراحی آنها با هم فرق دارد. کاروانسرا های ایران را می توان در سه گروه دسته بندی کرد که شامل ۱) کاروانسرا های کاملا پوشیده کوهستانی، ۲) کاروانسرا های کرانه های پست خلیج فارس، ۳) کاروانسرا های حیاط دار مناطق مرکزی ایران. کاروانسرای قاجاری ده بید از جمله کاروانسرا ها با حیاط مرکزی است. این بنا دارای حیاط مرکزی است که حجره ها و دیگر بخش های آن در گرداگرد حیاط قرار گرفته اند. این سازه از کاروانسرا های چهار ایوانه به شمار می رود که در چهار سوی آن چهار ایوان بزرگ قرار دارد که اصولا به عنوان شب نشین استفاده می شوند. در این کاروانسرا اطاق مسافران در اطراف حیاط مرکزی و اصطبل ها در پشت اطاق ها احداث شده است. اطاق مسافرین چند پله بالاتر از حیاط هستند تا هم از ورود آب و گل به درون اطاق ها جلوگیری شود و هم از گرد و خاک کف حیاط قدری دورتر باشند. اصطبل ها که محل نگهداری حیوانات مسافران بودند نیز در پشت حجره ها قرار دارند که دسترسی به حیوانات برای آنها آسان باشد. از تزئیناتی که در این بنا به کار رفته است می توان به قرینه سازی، سنگ‌تراشی در ازارها، طاق های قوسی، عرقچین و تزئینات آجری سر درب اشاره کرد.